Modern Aptos teknoloji yığını, eski coin modülünün tür güvenli bir evrimi olan Fungible Asset (FA) Standardı etrafında geliştirilmiştir. FA, her bir Tokenı basma, yakma, yatırma ve çekme işlemleri için entegre fonksiyonlara sahip bir nesne olarak temsil eder. Bu tasarım, geliştiricilere cüzdanlar ve DeFi protokolleriyle yerel olarak uyumlu varlıklar başlatmaları için kolaylaştırılmış bir yol sunarak, kapsamlı boilerplate kod ihtiyacını ortadan kaldırır.
Standart FA varlıkları temel olarak bakiye güncellemelerini yönetirken, bu yaklaşım DeFi ve RWA ile ilgili karmaşıklıklar ortaya çıktığında sınırlamalarla karşılaşır. Klasik ERC-20 tarzı tokenlar—standart FA varlıkları da dahil—yalnızca bakiye güncellemelerini anlar, ancak gerçek dünya senaryoları daha fazlasını gerektirir:
| Zorluklar | Etkisi |
|---|---|
| Manuel getiri talepleri | Kullanıcılar ekstra işlemler imzalar; APY’ler optimize edilmez |
| Geçici komisyon motorları | Ekipler vergi mantığını her dApp entegrasyonuna kopyala-yapıştır yapar |
| Uyumluluk kontrolleri | Zincir dışı servisler transferlere geçit görevi yapar, güvene dayalı olmayan UX’i bozar |
| Parçalı muhasebe | Analitik araçlar yetkili durumu okumak yerine olayları kazır |
Ne kadar çok yama eklenirse, Tokenın birlikte çalışabilirliği o kadar azalır. Protokoller arası entegrasyonlar bozulur, denetim yüzeyleri büyür ve kullanıcı deneyimi kötüleşir.
Karşınızda Dispatchable Fungible Assets (DFA): daha güçlü bir FA varyantı.
Dispatchable Fungible Assets (DFA)
Dispatchable Fungible Assets (DFA) , dinamik gönderimle FA’i geliştirir: varlığı oluşturanlar, token transferleri esnasında otomatik olarak yürütülecek özel Move fonksiyonları ekleyebilir. Token, yerel olarak getiri akışı sağlayabilir, komisyonları yönlendirebilir veya yaptırıma tabi adresleri engelleyebilir.
DFA ile açığa çıkan kilit yetenekler
-
Otomatikleştirilmiş ödüller – faiz veya stake ödülleri transfer sırasında birikir; ayrıca bir talep işlemi gerekmez
-
Programlanabilir yönetişim – oy gücü için kilitlenen varlıkları (vote-escrow) veya delegasyon kurallarını varlık katmanında uygulatır
-
Yerel komisyon paylaşımı – sabit bir bps’i (baz puan) DEX’e dokunmadan protokol hazinesine sifonlar
-
Regülasyonlara duyarlı transferler – KYC/AML kontrollerini (potansiyel olarak zk destekli) doğrudan zincirdeki yatırma/çekme yollarına entegre eder
DFA tokenları, halihazırda FA konuşan herhangi bir kodla ABI uyumluluğunu korur. Cüzdanlar, SDK’ler ve zincir üzerindeki protokoller aynı transfer fonksiyonunu görür; gönderim mantığı ise görünmez altyapıdır.
Nasıl Çalışır
Her bir FA varlığı iki nesne ile tanımlanır:
-
Bir Metadata yapısı (ad, sembol, ondalık sayı)
-
Adres başına bakiye takibi yapan FungibleStore
DFA, her varlığı kendine özgü çekme/yatırma işleyicilerine eşleyen üçüncü bir bileşen—dağıtıcı tablosu—ekler.
Hook’lar, tokenlar bir cüzdana girdiğinde veya çıktığında otomatik olarak tetiklenen özel Move fonksiyonlarıdır. Bu hook’lar aynı işlem içerisinde çalışarak, getiri akışı sağlama, komisyon yönlendirme veya yaptırıma tabi adresleri engelleme gibi güçlü yetenekleri yürütürken, altta yatan mantığı kullanıcıya görünmez kılar.
İşte Move’da basit bir hook örneği:
public fun on_deposit(store: &mut FungibleStore, amount: u64) {
// Custom logic executes automatically on every deposit
farming::auto_stake(store, amount);
loyalty::award_points(store.owner, amount / 100);
}
public fun on_withdraw(store: &mut FungibleStore, amount: u64) {
// Validation logic can block transfers
assert!(compliance::is_kyc_verified(store.owner), EKYO_REQUIRED);
farming::auto_unstake(store, amount);
}
Bu yaklaşımın gücü, mevcut cüzdanların, DEX’lerin ve DeFi protokollerinin herhangi bir değişiklik yapılmadan çalışmaya devam etmesidir. DFA tokenları, standart FA arayüzüyle tam ABI uyumluluğunu korur—harici sözleşmeler hâlâ aynı fungible_asset::transfer() function’ı çağırır, ancak artık bu fonksiyon arka planda özel iş mantığını tetikleyebilir. Bu, mevcut altyapının (cüzdan entegrasyonları, DEX akıllı sözleşmeleri, analitik gösterge tabloları) güncelleme veya yama gerektirmeden DFA tokenlarını otomatik olarak desteklediği anlamına gelir.
Bunu pratik bir örnekle uygulamada görelim.
KYC Uyumlu Token: Adım Adım Kılavuz
Yukarıdaki Move kodunu temel alarak, regüle bir stablecoinin DFA kullanarak uyumluluk kontrollerini nasıl uygulayacağını görelim:
-
Token Oluşturma → KYC gerekliliklerine sahip düzenlemeye tabi bir stablecoin dağıtın
-
Hook’ları Kaydetme → Para yatırma hook’una bir
check_kyc_status()fonksiyonu ekleyin -
Transfer → Alice, Bob’un cüzdanına 100 birim stablecoin göndermeye çalışır
-
Hook Tetiklenir → Stablecoinler Bob’un hesabına girmeden önce para yatırma hook’u tetiklenir
-
Özel Mantık →
check_kyc_status(bob_address)zincir üzerindeki bir beyaz listeyi sorgular -
Eğer Bob KYC onaylıysa transfer normal şekilde tamamlanır
-
Eğer Bob onaylı değilse işlem “KYC_REQUIRED” hatasıyla geri alınır
Bob’un perspektifinden, o, stablecoinleri herhangi diğer bir token gibi alır—uyumluluk kontrolü ek adımlar olmadan otomatik gerçekleşir. DEX’in perspektifinden, kendisi yine standart FA fonksiyonlarını çağırır, ancak uyumluluk artık DEX’e özgü bir entegrasyon gerektirmek yerine token düzeyinde zorunlu kılınır.
Varsayılan olarak, bir Aptos FA tokenı yönlendirilebilir değildir; basit bir coin gibi davranır. Dispatchability’i “etkinleştirdiğinizde”, isteğe bağlı çekme, yatırma veya türetilmiş bakiye geçersiz kılmaları için bir FunctionInfo belirttiğiniz register_dispatch_functions API’ını (bkz. geliştirici dokümanları) kullanarak hook’lar ekleyebilirsiniz. option::none()’u geçirirseniz varsayılan davranış kullanılır. Hook’lar, Token oluşturulurken de kaydedilebilir ki bu genellikle tercih edilen yöntemdir, çünkü sonradan kaydetmek, başlatmadan sonra mevcut olmayabilen constructor_ref’e erişim gerektirir.
İşleyiciler varlık modülünün içinde bulunduğundan, Move’un kaynak güvenliğini devralırlar. Zincir üzerindeki herhangi bir kütüphaneyi çağırarak tek bir token standardı üzerine inşa edilmiş birlikte çalışabilir finansal yapıtaşlarının önünü açar. Bu desenleri uygulamaya yönelik pratik örnekler için Aptos Learn’deki DFA kod örneklerine göz atın.
Framework, yerleşik transfer kurallarını her zaman kullanmak yerine, DFA’ler taşındığında bu hook’ları çağırır. Bu sayede fee ücretleri, vergiler, otomatikleştirilmiş ödüller veya erişim kontrolleri gibi özellikler doğrudan token mantığı içinde kullanılabilir. Kısacası DFA’ler, token geliştiricilerinin değiştirilebilir varlık transferleri sırasında özel mantık eklemesine olanak tanıyarak, doğrulama ekleme, vergiler, zamana dayalı kilitler, otomatikleştirilmiş faiz dağıtımı ve daha fazlası gibi kullanım senaryolarını mümkün kılar.
Örnek Çalışma: xLPT’ler
Thala’nın xLPT’si gerçek hayattaki bir Dispatchable FA örneğidir. Thala Labs, xLPT’yi Aptos’ta stake edilmiş bir likidite sağlayıcı tokenı olarak yarattı. Bu, Thala’nın likidite havuzlarından elde edilen, işlem hacmine ve potansiyel token teşviklerine dayalı olarak otomatik olarak farming ödülleri kazanan kilitli likidite sağlayıcı (LP) tokenlarını temsil eder. Tipik olarak, LP tokenları sınırlı ve transfer edilemezdir.
Thala’nın xLPT’leri, yapılandırılmış ve getiri sağlayan ürünler olup, veTHL ile güçlendirilmiş, transfer edilebilir ve herhangi bir Aptos DeFi protokolüyle birlikte çalışabilir yapıdadır.
xLPT DFA’i nasıl kullanır
xLPT Move sözleşmesi, token başlatma sırasında belirli dispatch fonksiyonlarını kaydeder:
-
onDeposit hook’u: xLPT bir hesaba transfer edildiğinde
farming::stake’i çağırır ve temeldeki LPT’yi otomatik olarak farm’a stake eder. -
onWithdraw hook’u: xLPT bir hesaptan transfer edildiğinde
farming::unstake’i çağırır ve LPT’yi otomatik olarak unstake eder.
Bu, farming bakiyelerinin her bir token transferinde otomatik olarak güncellendiği bir deneyim yaratarak, token sahiplerinin manuel talep gerektirmeksizin kesintisiz olarak ödül kazanmalarına olanak tanır. Sonuç, gerçek dünya kullanıcı deneyimi iyileştirmesidir: xLPT, diğer tokenlar gibi davranır—teminat olarak kullanılabilir veya transfer edilebilir—aynı zamanda getiri sağlamaya devam eder.
Vergilendirme mekaniklerinin DFA ile nasıl çalıştığını daha derinlemesine incelemek için, ücret tahsilatına yönelik benzer dispatch kalıpları sunan ve uçtan uca bir eğitim rehberi sağlayan Aptos Learn’ü ziyaret edin.
DFA’in Sağladığı Kullanıcı Faydaları ve Senaryolar
Dispatchable FA’ler birçok kullanıcı dostu özelliğin ve yenilikçi DeFi kullanım senaryosunun kilidini açar:
-
Otomatik Ücret/Kesinti Tokenları: Bir token, her transfere bir ücret uygulayabilir (ör. %2’lik bir payın hazineye aktarılması gibi). Kullanıcılar Tokenı her zamanki gibi takas eder ve ilgili ücret zincir üzerinde otomatik olarak tahsil edilir.
-
Faiz Getiren Tokenlar: xLPT örneğinde olduğu gibi, tokenlar da sahiplerine getiri sağlayabilir. Buna örnek olarak, değeri otomatik olarak artan veya her transferde ayrı bir bakiye hesabına ödül gönderen bir “getiri coini” verilebilir.
-
Zaman Kilitleri ve Vesting: kilit süresi dolmadıkça geri çekilemeyen veya transfer edilemeyen bir token aracılığıyla vesting takvimleri uygulanabilir (bu durum hook’ta zorunlu kılınır). Bu, otomatik bir emanet (escrow) gibidir.
-
Otomatik Uyumluluk/KYC: Düzenlemeye tabi varlıklar için bir hook, belirli koşullar karşılanmadıkça transferleri reddedebilir (ör. her iki taraf da beyaz listeye alınmışsa), böylece uyumluluk token düzeyinde sağlanmış olur.
-
Sadakat & Ödüller: Perakende markalarıyla ilişkili tokenlar kullanıldığında sadakat puanları veya indirimler sağlayabilir, ancak tüm süreç zincir üzerinde gerçekleşir. Bir perakende hediye kartı tokenı, onu harcadığınızda hesabınıza puan ekleyebilir (hook, kullanıcının sadakat bakiyesine kredi ekler).
-
Dinamik Arz Mekanizmaları: Bir token, kullanım alışkanlıklarına bağlı olarak ek arz basabilir veya mevcut arzı yakabilir. Örneğin, transfer sırasında bir kısmı yakılan deflasyonist bir token ya da her işlemde arzı yeniden ayarlayan bir rebase tokenı.
Bu senaryolar, mantığı doğrudan Tokena kodlayarak kullanıcı deneyimini iyileştirir. Kullanıcıların ayrı sözleşmelerle etkileşime girmesine veya ödülleri talep etmeyi hatırlamasına gerek yoktur—davranış otomatiktir. Geliştiriciler için DFA, birden fazla adımı tek bir adımda birleştirmek anlamına gelir. İki adımlı “likidite sağla → bekle → ödülü talep et” süreci yerine, kullanıcınız sadece xLPT benzeri tokenları tutabilir ve ödüllerinin biriktiğini görebilir.
DFA ile Geliştirmeye Hazır mısınız?
Dispatchable Fungible Assets, temel transfer mantığına zekâyı entegre ederek bir tokenın neler yapabileceğini yeniden tanımlar. İster getiri sağlayan LP tokenları, ister regülasyonlara uyumlu stablecoinler veya sadakat destekli hediye kartları oluşturuyor olun, DFA karmaşıklığı tek ve birlikte çalışabilir bir standartta toplamanıza olanak tanır. dApp’leri, sözleşmeleri ve kullanıcı akışlarını bir araya getirmek yerine, DFA işi Tokenın yapmasına izin verir.
Aptos’taki DeFi’ın geleceği sadece daha hızlı değil—daha akıllı ve DFA bu değişimi yönlendiren standartlardan biri.
DFA ile geliştirmeye hazır mısınız? Bu kalıpları çalışırken görmek için resmi geliştirici dokümanları ile başlayın ve uygulamalı kod örneklerini keşfedin.